Wat is veerkracht?

3 oktober 2025

Veerkracht. Een term die steeds vaker wordt gebruikt, vaak in combinatie met persoonlijke ontwikkeling en mentaal welzijn. Het wordt veelal gepresenteerd als dé sleutel tot het omgaan met de uitdagingen die het leven biedt. We leven immers in een samenleving waar veel van ons verwacht wordt en waar we ook veel meemaken. Vaak zijn we de ene stoot nog niet te boven en moeten we de volgende alweer incasseren. Maar wat is veerkracht precies en hoe manifesteert het zich in ons leven? Wij vertellen je er alles over en geven je tips om veerkracht op te bouwen en te versterken.

Veerkracht is het vermogen van een individu om zich aan te passen aan stress en tegenslagen én er sterker uit te komen. Het is dus niet alleen de kunst van het ‘terugveren’ na een moeilijke periode, maar ook het vermogen om tijdens deze periode door te gaan en persoonlijke groei te ervaren. Vaak wordt veerkracht alleen geassocieerd met moeilijke tijden, maar dit geldt eigenlijk voor zowel goede als slechte tijden. De betekenis van veerkracht wordt vaak geassocieerd met doorzettingsvermogen, flexibiliteit, zelfvertrouwen en mentale weerbaarheid. Mentale weerbaarheid speelt een onmisbare rol bij het behouden van stabiliteit en kracht, vooral wanneer men geconfronteerd wordt met uitdagingen.

Betekenis van veerkracht: belangrijke kenmerken

Als je je afvraagt wat iemand veerkrachtig maakt, zijn er enkele eigenschappen die steeds weer naar voren komen. Deze zien we ook terug in de BIG 5 (extraversie, vriendelijkheid, consciëntieusheid, neuroticisme, openheid), namelijk:

Zelfinzicht: veerkrachtige mensen hebben een diep begrip van henzelf, zowel de sterke als zwakke punten. Ze zijn zich bewust van hun reactie op stress en uitdagingen en werken actief aan zelfverbetering. Dit hangt samen met de BIG 5-factor openheid; scoor je hier hoog op, dan heb je vaak een dieper zelfinzicht. Daarnaast ben je je meer bewust van je eigen sterke en zwakke punten.
Acceptatie: ze accepteren dat tegenslagen onderdeel zijn van het leven. Dit is te verbinden met de factor van neuroticisme. Mensen die laag scoren op neuroticisme hebben vaak een hogere acceptatie van tegenslagen en veranderingen, waardoor ze veerkrachtiger zijn.
Oplossingsgericht: doordat ze zich bewust zijn van situaties die niet veranderd kunnen worden, richten veerkrachtige mensen zich op het vinden van een oplossing. Dit is te associëren met zowel consciëntieusheid als extraversie. Mensen die hoog scoren op consciëntieusheid hebben de neiging om proactief problemen aan te pakken. Extraverte individuen gebruiken daarbij vaak sociale bronnen om oplossingen te vinden.
Optimisme: wat is veerkracht zonder optimisme? Een positieve kijk op het leven is echt een duidelijk kenmerk van veerkracht. Deze mensen laten zich niet snel ontmoedigen door moeilijke periodes en zien tegenslagen als tijdelijk. Dit hangt samen met de factoren extraversie en vriendelijkheid. De mensen hebben vaak een positievere kijk op het leven en zijn veerkrachtiger in het omgaan met tegenslagen.
Netwerk van steun: veerkrachtige individuen bouwen en onderhouden sterke relaties met anderen. Dit kan wederom worden geassocieerd met extraversie en vriendelijkheid. Mensen die hoog scoren op deze kenmerken hebben vaak een uitgebreider sociaal netwerk. Daarnaast zijn ze meer bereid om hulp te vragen en te bieden.
Zelfzorg: ze erkennen het belang van zelfzorg en maken bewust tijd vrij voor activiteiten die hun fysieke, mentale en emotionele welzijn bevorderen. Dit kan ook worden gekoppeld aan consciëntieusheid, aangezien mensen die hoog scoren op deze factor doorgaans meer geneigd zijn tot zelfzorg.
Levenslange leerhouding: ze zijn continu bereid om te leren van ervaringen. Veerkrachtige personen zien fouten als leermogelijkheden en zijn altijd op zoek naar manieren om te groeien en te ontwikkelen. Hoewel dit niet direct gerelateerd is aan een specifiek BIG 5 kenmerk, kan een zekere mate van openheid voor (nieuwe) ervaringen ook bijdragen aan een levenslange leerhouding.

Is veerkracht nature of nurture?

De vraag of veerkracht qua betekenis aangeboren is of aangeleerd kan worden, heeft veel aandacht gekregen in psychologisch onderzoek. Een onderzoek (Werner, 1955) toonde aan dat kinderen die opgroeiden onder moeilijke sociale omstandigheden toch tot capabele, zorgzame en zelfverzekerde volwassenen konden uitgroeien. Dit onderzoek weerlegde het toen heersende idee dat mensen met slechte sociale omstandigheden in het begin van hun leven gedoemd waren te falen in het leven. Een belangrijke bevinding uit dit onderzoek was dat de kinderen in de studie een sterke relatie vormden met ten minste één persoon, vaak buiten het gezin. Dit benadrukt het belang van sociale binding als bescherming tegen mentale ziekten én in de ontwikkeling van veerkracht.

Verder is uit onderzoek gebleken dat de genetica van een persoon veerkracht kunnen beïnvloeden. Dit is echter niet meteen in de zin van een specifiek ‘veerkracht-gen’. Het zou voor een deel erfelijk bepaald zijn. Bepaalde biologische aspecten kunnen invloed hebben op hoe veerkrachtig iemand is. Denk bijvoorbeeld aan de HPA-as die een centrale rol speelt in de stressrespons. Maar ook genetische variaties zoals het FKBP5-gen, dat betrokken is bij de regulering van stresshormonen. Mensen met een goed functionerende HPA-as of zonder de risicovariant van het FKBP5-gen kunnen bijvoorbeeld beter omgaan met stress. Daardoor zijn ze mogelijk veerkrachtiger.

Wat is voor veerkracht dan de conclusie? Is het nature of nurture? Nou, hoewel de discussie nog altijd voortduurt, wijst het merendeel van het bewijs erop dat veerkracht getraind kan worden. Als de basis dus wellicht al in je zit, of juist nog niet, je kunt veerkracht zelf meer betekenis geven in je leven.

Tips om je veerkracht te versterken

De betekenis van veerkracht laat dus duidelijk zien dat iemand die niet veerkrachtig is, zichzelf kan verliezen. Wanneer je te lang onder druk staat en voortdurend probeert aan te passen, raak je uitgeput en breekbaar. Vergelijk het met een elastiek zonder rek: het wordt steeds moeilijker om terug te keren naar de oorspronkelijke staat. Ben je nieuwsgierig hoe je jouw veerkracht toch weer kunt herwinnen? Misschien zijn deze tips dan iets voor jou.

Veerkrachtigheden

Om veerkrachtiger te worden, zijn bepaalde vaardigheden essentieel. Drie kerncompetenties spelen hier een cOm veerkrachtiger te worden, zijn bepaalde vaardigheden erg belangrijk. Drie kerncompetenties spelen hier een onmisbare rol in:

emotie- en stressbeheersing (zelfregulatie)
flexibiliteit in denken en handelen
bekwaamheid om effectief met tegenslagen om te gaan

Het ontwikkelen van deze vaardigheden stelt je in staat om adaptieve strategieën te identificeren. Maar ook om vertrouwen te kweken in je vermogen om uitdagingen te overwinnen. Het is echter belangrijk te onthouden dat naast persoonlijke vaardigheden, ook je omgeving invloed heeft op je veerkracht. Een liefdevolle omgeving kan het proces van veerkracht betekenis geven en opbouwen ondersteunen, terwijl een negatieve omgeving dit kan hinderen. De balans tussen het versterken van persoonlijke vaardigheden, grenzen aangeven en het zorgvuldig navigeren in je omgeving is heel belangrijk voor het ontwikkelen van echte veerkracht.

Sta daarom eens stil bij de activiteiten die jou energie geven, maar ook bij wat veel energie van je vraagt. Neem de tijd hiervoor en leg dit vast op papier. Dit helpt je niet alleen om meer zelfinzicht te krijgen, maar ook om bewuste keuzes te maken in hoe je je tijd besteedt.

Dankbaarheid en zelfzorg

Het lijkt misschien vanzelfsprekend, maar vaak vergeten we stil te staan bij de waardevolle momenten van ons leven. In de drukte van alledag, waarbij we ons vaak laten meeslepen door onze routine, verliezen we het besef van dankbaarheid. Het piekeren over zaken waar we geen invloed op hebben, draagt niet bij aan ons mentaal welbevinden. Een eenvoudige, maar krachtige oefening is om dagelijks stil te staan bij iets waarvoor je dankbaar bent. Denk bijvoorbeeld aan je doorzettingsvermogen, een zonnige dag, je naasten, of simpelweg je auto.

Naast deze mentale oefening is het van groot belang om ook aan je fysieke gezondheid te werken. Een gezonde leefstijl, met voldoende beweging, slaap en evenwichtige voeding, vormt de basis voor zowel je fysieke als mentale gesteldheid. Door regelmatig te bewegen en goed voor je lichaam te zorgen, versterk je niet alleen je lichamelijke, maar ook je mentale en emotionele weerbaarheid. Dit fundament is onmisbaar voor het bouwen aan een veerkrachtig leven.

Zoek professionele hulp

Het zoeken van professionele hulp is een belangrijke stap die je niet mag onderschatten op het pad naar veerkracht. Hoewel zelfzorg, dankbaarheid en het onderhouden van gezonde relaties belangrijke componenten zijn, kunnen sommige uitdagingen te complex zijn om alleen aan te pakken. Professionals zoals therapeuten, psychologen of coaches zijn getraind om je te begeleiden. Dit doen ze onder andere bij het navigeren door emotionele uitdagingen. Daarnaast helpen ze je bij het ontwikkelen van effectieve copingstrategieën. Ten slotte zijn ze goed in het bieden van ondersteuning bij het verwerken van trauma's of stressvolle levensgebeurtenissen.

Het inroepen van professionele hulp betekent niet dat je zwak of niet veerkrachtig bent. Integendeel, het herkennen wanneer je hulp nodig hebt en daadwerkelijk die hulp te zoeken, is een teken van kracht en zelfbewustzijn. Dus, als je je afvraagt, wat is veerkracht en hoe geef ik betekenis hieraan? Onthoud dan dat veerkracht een reis is, geen bestemming. Soms hebben we een beetje extra ondersteuning nodig om vooruit te komen!